نقش ارتفاع و عرض جغرافیایی بر بهره وری بارش و عملکرد جو دیم

پایین بودن عملکرد و شاخص بهره وری بارش محصولات دیم، ناشی از توزیع نامناسب بارش و عملیات مدیریت زراعی ضعیف در مزارع زارعین است. بهره وری بارش و عملکرد اراضی جو دیم تا حدود زیادی با دو مولفه ارتفاع و عرض جغرافیایی قابل بررسی و ارزیابی است. بر این اساس آمار عملکرد، بارش، ارتفاع و عرض جغرافیایی 182 نقطه کشور طی سال های 86-1382 مورد استفاده قرار گرفت. کل اراضی دیم تحت بررسی 032/1 میلیون هکتار است و کل آب قابل مدیریت در این اراضی برابر 726/4 میلیارد متر مکعب است و متوسط عملکرد جو برابر 1019 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. متوسط شاخص بهره وری بارش در تولید جو دیم کشور برابر 239/0 کیلوگرم بر متر مکعب است. از کل مناطق مورد بررسی، 4/32 درصد مناطق دارای شاخص بهره وری بارش کمتر از 85 درصد میانگین کشور، 4/26 درصد مناطق دارای شاخص بهره وری بارش بین 85 و 115 درصد میانگین و 2/41 درصد مناطق نیز دارای شاخص بهره وری بارش بیشتر از 15 درصد میانگین کشور هستند. در حالی که 80 درصد مناطق دارای بهره وری بارش کمتر از 33/0 کیلوگرم بر متر مکعب هستند، فقط 20 درصد مناطق دارای عملکرد بیشتر از 1303 کیلوگرم در هکتار می باشند و عملکرد در 60 درصد مناطق که دارای بهره وری بارش کمتر از 28/0 کیلوگرم بر متر مکعب می باشد، کمتر از 1027 کیلوگرم در هکتار است. شاخص بهره وری بارش از عرض جغرافیایی 32 رو به افزایش نهاده و این افزایش تا عرض جغرافیایی 5/37 ادامه دارد. رابطه بین ارتفاع و عملکرد جو یک رابطه خطی نزولی است و بیشترین فراوانی در محدوده ارتفاعی 1200 تا 1800 متر واقع است. با افزایش ارتفاع، شاخص بهره وری بارش افزایش یافته و در ارتفاع 1800-1000 متری بیشترین فراوانی و تجمع نقاط مشاهده می شود و پس از آن به تدریج شاخص بهره وری بارش کاهش نشان می دهد.